Uczestnicy XIX Zlotu Rodzinnego z Łodzi dotarli do przekopu Mierzei Wiślanej z przewodnikiem.
Co to są mierzeje?
Mierzeja, piaszczysty wał przybrzeżny (bariera piaszczysta), wynurzony ponad powierzchnię wody, oddzielający całkowicie lub częściowo zatokę od otwartego morza; odcięta przez mierzeję część morza jest zwana zalewem. Mierzeja Wiślana to piaszczysty wał, który ciągnie się od Gdańska aż do granicy z Federacją Rosyjską.
Oddziela Zalew Wiślany i Żuławy Wiślane od otwartych wód Zatoki. Jest to unikatowy region pod wieloma względami.
Mierzeja Wiślana ma około 96 km długości i 1–2 km szerokości. W tym około 30 km przypada na odcinek Żuław Wiślanych, 56 km na odcinek oddzielający Zalew Wiślany od Zatoki Gdańskiej (w tym 30 km po stronie polskiej) do Cieśniny Piławskiej oraz ok. 10 km przypada na odcinek za Cieśniną Piławską do Lochstedt.
Po co nam Przekop Mierzei Wiślanej?
Jedyne, co ten przekop daje, to że jednostki pływające nie muszą korzystać z kontrolowanej przez Rosję cieśniny. Z Zalewu Wiślanego mogą korzystać statki rekreacyjne i małe statki handlowe, które mogą być obsługiwane przez inne porty. Przekop Mierzei Wiślanej.
Gdzie zaczyna się Mierzeja Wiślana?
Wprawdzie sam wąski przesmyk lądu oddzielający Zalew Wiślany od Bałtyku zaczyna się w miejscowości Kąty Rybackie i rozciąga się aż do rosyjskiego miasta Bałtijsk, to de facto mierzeja zaczyna się gdzieś w okolicy Gdańska i ma długość około 95 kilometrów. Dzięki budowie kanału na Mierzei Wiślanej jednostki o zanurzeniu do 4,5 m, długości do 100 m oraz szerokości do 20 m będą mogły przepływać z Zatoki Gdańskiej na Zalew Wiślany.
Kanał i cały tor wodny będą miały 5 metrów głębokości. Resort infrastruktury informował wcześniej, że po ukończeniu całej inwestycji w 2023 roku z Zatoki Gdańskiej na Zalew Wiślany będą mogły wpływać statki o długości do 100 metrów, szerokości do 24 metrów i zanurzeniu do 4,5 metra powiedział przewodnik.
Śluza to „serce” i element główny budowanego kanału żeglugowego. Budowla hydrotechniczna ma zapobiegać mieszaniu się wód z Zatoki Gdańskiej z wodami z Zalewu Wiślanego. Dzięki niej wyrównywane będą poziomy wód obu akwenów. Wrota śluzy na kanale żeglugowym na Mierzei są podwójne na wypadek awarii i „nie unoszone ani otwierane”, ale będą się wysuwały z dwóch kieszeni: północnej i południowej.
Muzeum Stutthof w Sztutowie
Muzeum zostało powołane z inicjatywy środowiska byłych więźniów uchwałą Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku w dn. 12 marca 1962 r. Muzeum Stutthof obejmuje część terenu byłego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego o tej samej nazwie. Obecna jego powierzchnia to 20 ha (obóz w końcu 1944 roku obejmował ok. 120 ha). Na udostępnianej do zwiedzania powierzchni zachowało się kilkanaście budynków i reliktów świadczących o tragicznej przeszłości tego terenu, m.in. kilka drewnianych baraków więźniarskich z lat 1939-1940, były budynek komendantury obozu, krematorium i komora gazowa. Większa część infrastruktury byłego obozu została jednak zniszczona lub rozebrana w kilka lat po zakończeniu wojny, gdy teren nie miał swojego prawnego opiekuna. Nad całością terenu góruje od 1968 roku monumentalny Pomnik Walki i Męczeństwa.
Wystawy stałe i czasowe dokumentujące historię okupacji Pomorza Gdańskiego, dzieje obozu Stutthof oraz los przebywających w nim więźniów eksponowane są w oryginalnych budynkach poobozowych. Trasa zwiedzania jest dodatkowo oznaczona kilkudziesięcioma tablicami historycznymi ze zdjęciami archiwalnymi.
Muzeum jest jedną z najbardziej znanych placówek muzealnych i naukowych w krajobrazie historycznym Pomorza Gdańskiego. Dzieje się tak z jednej strony poprzez bezpośrednie związki Stutthofu z dziejami eksterminacji pomorskiej tzw. „warstwy przywódczej” w okresie 1939-1945 (polski kontekst postrzegania), wielonarodową strukturę osadzanych w obozie więźniów pochodzących z ponad 30 państw świata (kontekst międzynarodowy), jak również dogodne położenie miejsca pamięci na terenach często odwiedzanych przez duże grupy turystów z Polski i świata. W Sztutowie znajduje się dawny niemiecki obóz koncentracyjny utworzony na terenie Wolnego Miasta Gdańsk. Zaczął działanie 2 września 1939 roku. Znajdowało się w nim około 120 tysięcy więźniów, głównie Polacy, Żydzi, Rosjanie i Ukraińcy. Na terenie muzeum można zobaczyć między innymi: jak pracowali i jak wyglądało ich obozowe życie, wieżę wartowniczą, komorę gazową, baraki czy krematorium Stutthof – Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny utworzony na anektowanych terenach Wolnego Miasta Gdańska, w miejscowości Sztutowo, 36 km od Gdańska. Funkcjonował od 2 września 1939 do 9 maja 1945.
Stutthof był pierwszym i najdłużej istniejącym obozem tego typu na terenach wchodzących aktualnie w skład Polski. W tym czasie przez obóz przeszło około 110 tysięcy więźniów pochodzących z 28 państw. Wśród nich najliczniejszą grupę narodowościową stanowili Żydzi. Natomiast największe grupy państwowe stanowili kolejno Polacy, obywatele Związku Radzieckiego, Węgrzy i Niemcy. Ocenia się, że blisko 65 tys. więźniów zginęło w wyniku chorób, ciężkiej pracy, fizycznego maltretowania oraz niedożywienia].
Na obszarze Okręgu Rzeszy Gdańsk – Prusy Zachodnie obóz Stutthof stanowił jeden z głównych instrumentów, służących do masowej eksterminacji ludności. W czerwcu 1944 włączono go do realizacji „Ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, nabrał więc charakteru obozu masowej zagłady. „Dyrektor” obozu na codziennych apelach wspominał, że „jedyna droga do wolności znajduje się w krematorium”. Więźniowie cierpieli głód, a w barakach szalały epidemie, które często prowadziły do śmierci ponad kilkuset osób.
Wśród najważniejszych jego zabytków jest częściowo zachowany Stary Obóz, komora gazowa, komendantura wraz z garażami, przestrzeń ogrodów warzywnych i szklarni. Teren miejsca pamięci obejmuje także rekonstrukcję krematoriów, puste już dziś pola.
MALBORK – uczestnicy Zlotu z Łodzi zwiedzali Malbork
Miasto królewskie położone było w II połowie XVI wieku w województwie malborskim. 4,5 – 33,7 m n.p.m. Według danych GUS z 30 czerwca 2021 r., Malbork liczył 37 898 mieszkańców i był pod względem liczby ludności dziesiątym miastem w województwie pomorskim. Nazwa Malbork – Marienburg – pochodzi od imienia patronki Zakonu, Marii Panny. Już w końcu XIII wieku dokonał się wyraźny podział na dwa organizmy – miasto i zamek. Miasto Malbork, noszące pierwotnie niemiecką nazwę „Marienburg”, powstało jako osada wokół potężnego zamku obronnego, zbudowanego na lewym brzegu rzeki Nogat w 1274 r. przez zakon krzyżacki. W 1286 r. otrzymał prawa miejskie.
Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie znany powszechnie jako zakon krzyżacki powstał czasie trzeciej wyprawy krzyżowej do Ziemi Świętej w roku 1190. Początkowo działał jako bractwo szpitalników w Akce – w roku 1198 po otrzymaniu reguły bractwo przekształcił się w zakon rycerski. Zamek w Malborku został wzniesiony na przełomie lat 1280 do XV wieku przez zakon krzyżacki. Jego pierwszym właścicielem był Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Następnie władali nim królowie Polski. Zamek znajduje się na prawym brzegu rzeki Nogat.
Zamek – zespół elementów warownych i budynków mieszkalnych powiązanych w zamknięty obwód obronny, powstały w ustroju feudalnym jako ośrodek władzy książęcej, siedziba możnowładcy, siedziba rycerza lub placówka militarna. Największy na świecie gotycki kompleks zamkowy z cegły, siedziba zakonu krzyżackiego i chyba najchętniej odwiedzane miejsce w Polsce. Oczywiście, to krzyżacki zamek w Malborku. Podczas zwiedzania mamy okazję zobaczyć m.in. średniowieczny piec grzewczy, Salę Kapitulną, kaplicę grzebalną Wielkich Mistrzów, ogród, cmentarz, a nawet fosę. Można też wejść na wieżę i podziwiać przepiękną panoramę okolicy.
W 1997 roku zamek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a w 2007 roku został uznany za jeden z siedmiu cudów Polski. Pierwsze miejsce na tej liście zajmuje Zamek krzyżacki w Malborku, który jest nie tylko największym zamkiem w Polsce, ale też największym gotyckim zespołem zamkowym na świecie. Za jego plecami uplasowały się Zamek Królewski na Wawelu oraz wałbrzyski Zamek Książ. Miasto i zamek bardzo mocno ucierpiały w trakcie działań wojennych w 1945 roku. W wyniku ciężkich walk Grupy Bojowej Marienburg z jednostkami 2 rosyjskiej Armii Uderzeniowej, zniszczeniu uległo blisko 80 procent zabudowy Starego Miasta.
Był największą ceglaną twierdzą w Europie, symbolem potęgi jednego z najbogatszych i najlepiej zorganizowanych państw średniowiecza, jego stolicą i rezydencją wielkich mistrzów. 5 sierpnia 1460 roku wojska polskie odbiły Malbork z rąk krzyżackich.
Po sekularyzacji zakonu ostały się jednak baliwaty na terenie Rzeszy niemieckiej. Siedzibą wielkich mistrzów stał się zakonny dom w Bad Mergentheim w Wirtembergii. W następstwie wojen napoleońskich siedziba głównego domu zakonnego przeniesiona została w początku XIX wieku do Wiednia i tam znajduje się do dzisiaj. Wtedy też zakon rycerski przekształcony został w zakon szpitalny (zgodnie z ideą jego założycieli z końca XII wieku). Od 2000 roku urząd wielkiego mistrza sprawuje Bruno Plater.
Materiały zebrała Marianna Strugińska-Felczyńska
Zdjęcia Marianna Strugińska-Felczyńska
